سيل فرقه هاى نوظهور و سدّ شكسته ما

فرقه‏ ها، چه آن گروه كه داراى سابقه ‏اى كهن هستند چه گروه نوظهور آنها، همگى نحله‏ اند. نِحَله به معنى دعوى ، كيش و مذهبى غيرالهى و غيرآسمانى ، در برابر ملّت به معنى دين آسمانى و وحيانى است. همواره كلمات «ملل» و «نِحل» كنار هم آمده‏ اند. هر زمان ملّت و دينى الهى براى هدايت آمده، نِحله و مدّعى دروغينى نيز قد كشيده و خودى نموده است.

مدّعيانِ لاف زن، اهوا و آراى شرك‏آلود را در اصول عقايد و دستور كار خود وارد ساخته‏ اند تا خلق عالم را در مسير هواجس و هوس‏ ها رهزنى كنند. از همين رو، سابقه نحله‏ ها و فرقه‏ ها به درازاى سابقه اديان و ملل آسمانى است. آنها در ميان عموم اقوام نيز سابقه داشته و هم اكنون نيز به صورت‏هاى مختلف جريان دارند.
در جهان اسلام، از اوّلين سال‏هاى بعثت نبى ‏اكرم (ص)، التقاط و امتزاج آرا و اهوا، موجد نحله‏ ها شدند. كتاب «ملل و نحل» مرحوم شهرستانى ، فهرستى طولانى از اين مجموعه كه بيشترين آنها متعلّق به دوران گذشته‏اند، (521 ق.) ارائه كرده است.
ابوالفتح محمّد بن عبدالكريم شهرستانى ، در زمان سلطان سنجر و به سال 548 ق.- حدود نه قرن پيش- فوت كرد. همچنان كه گفته شد، او در مجموعه دو جلدى «الملل و النحل» كه به فارسى به اسم‏  «توضيح الملل» منتشر شده، فهرستى طولانى از عموم اديان و فرقه ‏ها را كه صدها مورد را شامل مى ‏شود و در عصر او شناخته شده بود، ارائه كرده است.
پس از شهرستانى ؛ يعنى از قرن ششم هجرى تا دوران معاصر، صدها و هزاران فرقه ديگر به اين مجموعه افزوده شده است. به قول شاعر:

جنگ هفتاد و دو ملّت همه را عذر بنه      
چون نديدند حقيقت ره افسانه زدند

در دوران معاصر؛ يعنى از قرن دوازدهم هجرى تا عصر ما، در دو نقطه عطف مهم، از خانه سياه استعمارگران، به ويژه از سوى «انگلستان»، فرقه‏ ها و نحله‏ هاى فراوانى ايجاد و در دامان جوامع شرقى و غربى رها شدند تا هر لحظه بر ميزان تفرّق و تشتّت مستضعفان افزوده شود و مجال اتّحاد و اتّفاق آنان بيش از پيش گرفته شود. ترديدى نيست كه آنان، در ميان اين رودخانه گِل‏آلود فرهنگى و اجتماعى ، ماهى دل‏خواه خود را صيد كرده‏اند.